Việt Nam chuyển đổi năng lượng, công nghệ cao để phù hợp tình hình mới

Phát biểu tại Hội thảo “Báo cáo Việt Nam 2045: Xu hướng kinh tế toàn cầu và hàm ý chính sách cho Việt Nam” do Viện Chiến lược phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức ngày 21/5, ông Nguyễn Quốc Trường, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển cho biết, cạnh tranh chiến lược giữa các quốc gia đang gia tăng; đặc biệt, cạnh tranh Mỹ - Trung đang hình thành vùng ảnh hưởng và luật chơi mới.

Sự cạnh tranh này tập trung vào các vấn đề biến đổi khí hậu, năng lượng xanh, chuyển đổi năng lượng và công nghệ cao để tác động đến các đối tác.

Ông Nguyễn Quốc Trường nhận định:

“Tác động của cuộc Cách mạng công nghệ lần thứ tư thúc đẩy xu hướng hình thành cục diện thế giới đa cực. Trung Quốc đang trỗi dậy, Nga vẫn giữ được sức mạnh. Ảnh hưởng của Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ và Australia vẫn hạn chế. Đến năm 2030 và 2045, ít có khả năng xuất hiện một cường quốc mới dựa trên tiềm lực khoa học công nghệ dẫn đầu cũng như những điều chỉnh về kinh tế và quân sự”.

Báo cáo dự báo rằng từ nay đến năm 2050, tăng trưởng thương mại thế giới có thể chậm lại trong ngắn hạn. Tuy nhiên, trong trung hạn, thương mại toàn cầu sẽ có những động lực tăng trưởng mới nhờ chi phí thương mại giảm.

Đến năm 2050, thương mại toàn cầu sẽ tiếp tục bị chi phối bởi 4 khu vực: châu Âu, Bắc Mỹ, Trung Quốc và châu Á - Thái Bình Dương (hiện đang chiếm 78% nhập khẩu và GDP toàn cầu).

Hai khu vực dẫn đầu trong xu hướng phát triển thương mại sẽ là châu Âu và châu Á - Thái Bình Dương, nhờ tần suất hàng hóa và dịch vụ qua biên giới lớn hơn. Sự khác biệt về nhân khẩu học, lợi thế so sánh và nguồn lực tài nguyên sẽ thúc đẩy phát triển chuỗi cung ứng khu vực tại các khu vực này.

Báo cáo cũng nhấn mạnh xu hướng đầu tư bền vững FDI vào năng lượng tái tạo đang gia tăng, vượt đầu tư mới trong lĩnh vực nhiên liệu hóa thạch. Động lực thúc đẩy xu hướng này bao gồm biểu giá điện (FIT), giá carbon, đầu tư R&D cho năng lượng tái tạo và trợ cấp nhiên liệu hóa thạch.

Tăng trưởng thương mại hàng hóa xanh dự kiến sẽ tăng trong những thập kỷ tới. Thị trường toàn cầu về ô tô điện, năng lượng mặt trời và gió, hydro và các công nghệ xanh khác dự báo sẽ đạt 2.100 tỷ USD vào năm 2030, gấp 4 lần giá trị hiện nay. Thỏa thuận Xanh EU (EGD), chương trình dài hạn của EU nhằm ứng phó với các vấn đề khẩn cấp về khí hậu toàn cầu đến năm 2050, sẽ được thúc đẩy mạnh mẽ.

Viện Chiến lược phát triển nhận định, các xu hướng này sẽ giúp Việt Nam gia tăng thị phần xuất khẩu sang thị trường Mỹ và Trung Quốc. Việt Nam sẽ đóng vai trò là nước thứ ba để xuất khẩu hàng hóa của Trung Quốc sang Mỹ.

Việt Nam cũng có khả năng thu hút mạnh đầu tư và hỗ trợ của Mỹ vào công nghiệp bán dẫn nhờ vị trí chiến lược và thành công trong xuất khẩu hàng điện tử, cùng tiềm năng cung cấp đất hiếm. Việt Nam cũng sẽ tạo thêm ảnh hưởng từ Sáng kiến Vành đai và Con đường, đóng vai trò trung gian kết nối, vận chuyển hàng hóa từ các nước ASEAN sang Trung Quốc.

Ông Trần Toàn Thắng, Trưởng Ban Quốc tế Kinh tế, Viện Chiến lược phát triển cho biết, các mô hình kinh tế mới như kinh tế chia sẻ, kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn đang nổi lên và tiềm năng sẽ chiếm vai trò lớn, định hình các nền kinh tế. Tuy nhiên, các mô hình này đang phụ thuộc vào sự can thiệp của chính phủ qua chính sách tài khóa, hỗ trợ hoặc giảm trợ cấp cho các hoạt động hiện tại.

Đồng thời, các mô hình kinh tế mới cần được phát triển với cơ sở hạ tầng cần thiết, đầu tư hiệu quả của doanh nghiệp, tính kinh tế theo quy mô và hành vi, quan niệm của người tiêu dùng.

Đưa ra gợi ý chính sách cho Việt Nam, Viện Chiến lược phát triển khuyến nghị, Việt Nam cần tận dụng các cơ hội tích cực từ bên ngoài, hạn chế các rủi ro; xây dựng và phát triển thể chế phù hợp với tình hình mới.

“Việt Nam cần phân định vai trò của Nhà nước, pháp luật hóa chủ trương chính sách, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tạo nền tảng để thúc đẩy khu vực tư nhân,” ông Trần Toàn Thắng nhấn mạnh.