Trước cơ hội lớn, Việt Nam nguy cơ 'mất' hàng chục tỷ USD đầu tư

Với tiềm năng lớn và xu hướng chuyển đổi năng lượng bền vững, thị trường năng lượng tái tạo tại Việt Nam ước tính cần khoảng 400 - 500 tỷ USD đến năm 2050. Điện gió ngoài khơi là một cơ hội lớn cho Việt Nam, tuy nhiên, loại hình năng lượng sạch này đang đối mặt với nguy cơ “mất” hàng chục tỷ USD do thiếu hành lang pháp lý.

Rào cản lớn và nguy cơ “mất” hàng chục tỷ USD

Tại một diễn đàn về năng lượng bền vững gần đây, ông Stuart Livesey, Đồng Chủ tịch Tiểu ban Phát triển xanh của Eurocham Việt Nam, đã nhận định rằng cơ hội phát triển năng lượng sạch, đặc biệt là điện gió ngoài khơi ở Việt Nam, là rất lớn và phù hợp với mục tiêu Net Zero vào năm 2050 mà chính phủ đã cam kết tại COP26.

Tuy nhiên, hiện tại các nhà đầu tư lớn trên thế giới gặp nhiều khó khăn khi đầu tư vào Việt Nam. Ví dụ, Ørsted, tập đoàn phát triển điện gió lớn nhất thế giới, đã thông báo ngừng đầu tư vào Việt Nam, chấm dứt hợp tác với Tập đoàn T&T để thực hiện các dự án trị giá tới 30 tỷ USD, dù hai bên đã ký kết bản ghi nhớ từ cuối năm 2021.

Ông Stuart Livesey chỉ ra bốn rào cản lớn khiến các nhà đầu tư nước ngoài e ngại điện gió ngoài khơi tại Việt Nam:

1. Lưới điện: Việt Nam có địa hình trải dài và công suất năng lượng tái tạo không đều, dẫn đến thiếu tính kết nối giữa các mạng lưới điện.
2. Thị trường: Thị trường năng lượng điện tại Việt Nam tập trung và khó tiếp cận cho các dự án đầu tư nước ngoài, đòi hỏi một thị trường năng lượng mở hơn.
3. Hạn chế năng lượng tái tạo: Các nhà đầu tư có công nghệ, kinh nghiệm và tài chính nhưng đối mặt với rủi ro bị “cắt” năng lượng bất cứ lúc nào.
4. Chính sách: Thiếu rõ ràng về cơ chế bù trừ điện năng giữa các mùa cao điểm và thấp điểm, cũng như chính sách dự trữ năng lượng.

Cơ hội và giải pháp cho Việt Nam

Theo EuroCham, Quy hoạch điện lực VIII đặt mục tiêu phát triển điện gió ngoài khơi đạt 6GW vào năm 2030. Đây là mục tiêu đầy tham vọng do ngành điện gió ngoài khơi của Việt Nam còn sơ khai và thiếu cơ chế pháp lý hỗ trợ phát triển.

Ông Stuart Livesey cho rằng dù còn nhiều rào cản, cơ hội vẫn rất lớn cho Việt Nam. Ông đề xuất bốn điều mà doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng:

1. Bảo đảm an ninh năng lượng: Cần có nguồn năng lượng ổn định để phát triển bền vững.
2. Hỗ trợ từ thị trường quốc tế: Sự hỗ trợ của các doanh nghiệp và chính phủ quốc tế về phát triển nguồn năng lượng bền vững là cần thiết và bắt buộc.
3. Học hỏi kinh nghiệm: Việt Nam cần học hỏi từ các quốc gia đi trước về phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió ngoài khơi.
4. Nâng cao tính cạnh tranh: Thu hút nhà đầu tư nước ngoài bằng cách cải thiện các cơ chế và chính sách hỗ trợ.

Ông Stuart Livesey cũng lấy ví dụ từ Đài Loan, nơi chính phủ đã hỗ trợ phát triển điện gió qua các giai đoạn khác nhau, từ thử nghiệm đến đấu giá, để tạo áp lực và khuyến khích đầu tư.

Xây dựng khung pháp lý

TS. Dư Văn Toán từ Viện Khoa học Môi trường, Biển và Hải đảo thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường, góp ý rằng Việt Nam cần xây dựng khung pháp lý cho năng lượng tái tạo và điện gió ngoài khơi, quy hoạch không gian biển dài hạn và các quy định về quản lý rác thải, tái chế.

Ông Stuart Livesey nhấn mạnh rằng một dự án điện gió ngoài khơi cần tối thiểu 6 năm từ giai đoạn cấp phép khảo sát đến vận hành thương mại. Để đạt mục tiêu của Quy hoạch Điện VIII, cần sớm ban hành cơ chế thí điểm phát triển điện gió ngoài khơi trong năm 2024 và hoàn thiện dần các chính sách liên quan.