Tiêu thụ điện vượt mốc tỷ kWh/ngày, sốt ruột ngóng dự án điện lớn

Lần đầu tiên trong lịch sử, vào ngày 28/5/2024, tổng lượng điện tiêu thụ trên cả nước đã vượt mốc 1 tỷ kWh/ngày. Mặc dù đây là dấu hiệu tích cực cho sự phát triển kinh tế, nhưng cũng đặt ra thách thức lớn trong việc đảm bảo cung ứng điện ổn định, liên tục và an toàn.

Theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), sản lượng điện thương phẩm của cả nước trong 5 tháng đầu năm 2024 đạt khoảng 110 tỷ kWh, tăng 14,1% so với cùng kỳ năm 2023. Sự gia tăng này không chỉ do thời tiết nắng nóng gay gắt mà còn từ sự phục hồi của nền kinh tế sau đại dịch Covid-19. Minh chứng là, lượng điện cấp cho sản xuất công nghiệp và xây dựng tăng 11,1%, trong khi điện cho tiêu dùng dân cư và thương mại - dịch vụ tăng tới 18%. Các con số này vượt xa dự báo tăng trưởng khoảng 9,15% khi phê duyệt kế hoạch vận hành hệ thống năm 2024.

Từ tháng 4/2024 đến nay, mặc dù đối mặt với cao điểm nắng nóng, việc cung cấp điện vẫn được đảm bảo, không xảy ra tình trạng cắt điện luân phiên như đầu hè năm 2023. Điều này có được là nhờ ngành điện đã chuẩn bị từ tháng 10 năm ngoái và áp dụng các biện pháp điều chỉnh mạnh mẽ. Các nguồn thủy điện, với chi phí sản xuất thấp hơn giá bán lẻ điện bình quân, được huy động thận trọng nhằm giữ nước cho đến cuối mùa khô (tháng 6). Đến cuối tháng 5/2024, sản lượng điện từ nước tích trong các hồ đạt khoảng 7,8 tỷ kWh, cao hơn 2,1 tỷ kWh so với kế hoạch ban đầu.

Để giữ nước thủy điện, EVN cũng đã huy động tối đa các nguồn nhiệt điện than và khí, dù giá thành cao hơn giá bán lẻ điện bình quân. Nguồn điện khí từ khí hóa lỏng (LNG) nhập khẩu, vốn không nằm trong kế hoạch ban đầu, đã được huy động với mức độ đáng kể, sử dụng đến tàu LNG thứ 3 để phục vụ phát điện. Tổng nguồn điện than và khí được huy động trong 5 tháng đầu năm đã vượt kế hoạch điều chỉnh 3,52 tỷ kWh.

Để đảm bảo cung cấp điện liên tục, EVN đã phải hy sinh mục tiêu cân đối tài chính, đồng thời hạn chế phát thủy điện, gây lo ngại về hụt thu ngân sách và không đủ nước cho sinh hoạt và nông nghiệp tại nhiều địa phương. Mặc dù mới chỉ có 2 đợt nắng nóng cao điểm từ đầu mùa khô, nếu tình trạng nắng nóng kéo dài, việc đảm bảo điện cho nền kinh tế sẽ gặp nhiều thách thức.

Hiện nay, hệ thống điện cần bổ sung công suất và sản lượng từ các dự án điện mới. Đường dây 500 kV mạch 3, đang được đẩy nhanh tiến độ thi công, dự kiến chỉ tăng thêm chưa tới 2.000 MW cho miền Bắc và phụ thuộc vào khả năng dư thừa điện của miền Trung và miền Nam.

Tuy nhiên, việc triển khai các dự án nguồn điện mới và lớn, đặc biệt ở miền Bắc, lại chưa có nhiều tiến triển. Cuộc họp mới đây giữa Bộ trưởng Bộ Công Thương với 15 địa phương và các chủ đầu tư liên quan đến 23 dự án điện khí, với quy mô 30.424 MW, đã cho thấy tiến độ rất chậm chạp. Dù có cơ chế hỗ trợ từ dự thảo hiện nay, nhiều nhà đầu tư tư nhân vẫn lo ngại về hiệu quả tài chính.

Các dự án mới về điện gió ngoài khơi và điện gió trên bờ cũng chưa có nhiều chuyển động, do chính sách hiện tại chưa rõ ràng hoặc chưa hấp dẫn các nhà đầu tư. Để đạt được tổng công suất hệ thống 85.000 MW hiện nay, ngành điện đã mất 70 năm xây dựng và phát triển. Mục tiêu nâng công suất lên 150.489 MW vào năm 2030, gần gấp đôi mức hiện tại trong 7 năm tới, đòi hỏi phải có chính sách đột phá và cách làm mới từ hệ thống quản lý nhà nước. Chính sách không hấp dẫn sẽ khó thuyết phục nhà đầu tư tư nhân rót vốn, và việc hiện thực hóa các mục tiêu đề ra sẽ trở nên khó khăn hơn.