Sao vẫn xả lũ dù đang thiếu điện?

Trước đây, các thủy điện phải tiết kiệm và tích trữ nước để phát điện, nhưng hiện tại, họ lại liên tục xả lũ. Nguyên nhân của sự thay đổi này là gì? Liệu có nguy cơ thiếu điện trong điều kiện nắng nóng cực đoan và bất thường?

Giữa tháng 6, khi mùa khô đạt đỉnh điểm, nhiều tỉnh thành trải qua đợt nắng nóng gay gắt khiến lượng điện tiêu thụ liên tục vượt kỷ lục. Theo Cục Điều tiết điện lực (Bộ Công Thương), từ ngày 10 đến 16-6, công suất phụ tải tại miền Bắc đạt mức cao nhất kể từ đầu năm.

Thủy điện phải xả lũ do nước về nhiều

Theo ghi nhận ngày 14-6, công suất toàn hệ thống đạt 48.954MW, với sản lượng điện 1.019 triệu kWh, riêng miền Bắc đạt 504,9 triệu kWh - mức cao nhất kể từ đầu năm, với sản lượng trung bình ngày là 945,6 triệu kWh.

Từ đầu năm, phụ tải quốc gia đã tăng khoảng 11,5% so với cùng kỳ năm 2023 (miền Bắc tăng 11,1%, miền Trung 10,2%, miền Nam 12%). Cục Điều tiết điện lực cho biết hệ thống điện quốc gia đã tăng cường khai thác các hồ Sơn La, Hòa Bình, Tuyên Quang, Bản Chát để đưa mức nước về trước lũ.

Tuy nhiên, từ ngày 11-6, hồ Tuyên Quang đã phải mở 1-2 cửa xả đáy. Ngày 15-6, từ 13h, hồ Sơn La mở một cửa xả đáy và đóng lại lúc 18h cùng ngày. Trước đó, vào tháng 4, ngành điện thông báo đã phải tích trữ và tiết kiệm nước để dành cho phát điện vào mùa khô cao điểm.

Đến 0h ngày 16-6, lượng nước còn lại trong các hồ là 7.973,3 triệu kWh, cao hơn 2.987,3 triệu kWh so với kế hoạch năm. Nước về các hồ thủy điện ở miền Bắc cao hơn từ 109-230%, nhưng nhiều hồ khác chỉ đạt 33-92%.

Ở miền Trung và miền Nam, các hồ có mực nước thấp hơn nhiều so với trung bình (trừ hồ Đồng Nai 2 và Đa Nhim).

Một chuyên gia ngành điện giải thích rằng do thiết kế an toàn và linh hoạt của các hồ, khi nước về, họ sẽ vận hành tùy theo tình hình thực tế. Trong điều kiện cung ứng điện căng thẳng mùa khô, việc trữ nước để phát điện vào mùa khô cao điểm được ưu tiên hàng đầu.

Vị chuyên gia này cũng cho biết, các nhà máy thủy điện lớn như Hòa Bình, Sơn La, Thác Bà có hồ chứa nên có thể tích nước. “Các thủy điện nhỏ không có hồ chứa, khi nước về sẽ không tích lại được, buộc phải xả lũ khi có mưa to để đảm bảo an toàn cho công trình”, ông giải thích.

Thực tế tại miền Bắc, công suất các nhà máy thủy điện nhỏ khoảng 4.500MW, tương đương các nhà máy thủy điện lớn, nên việc xả tràn khi nước về đột ngột là nguyên tắc đảm bảo an toàn công trình.

__Nhiều nước để chạy máy, vẫn lo thiếu điện

Mặc dù nước về các hồ có cải thiện và có tình trạng xả nước, nhưng theo chuyên gia ngành điện, vào cao điểm nắng nóng liên tục, việc cung cấp điện sẽ gặp nhiều khó khăn do công suất khả dụng của các nhà máy thủy điện giảm mạnh theo mức nước trong hồ.

Ví dụ, hồ Hòa Bình, khi mức nước đủ, công suất đạt 1.920MW nhưng giảm chỉ còn 1.400MW nếu mức nước trong hồ giảm do dùng nhiều. Tuy nhiên, nguồn thủy điện không còn chiếm tỉ trọng lớn, và việc cung cấp điện phụ thuộc nhiều vào nhiệt điện than.

Thực tế, nhiều nhà máy điện than đã tăng cường nhập than từ khi chưa vào cao điểm. Công ty nhiệt điện Nghi Sơn - một trong những nhà máy nhiệt điện than lớn với công suất 600MW của Tổng công ty Phát điện 1 (GENCO 1) - cho biết sản lượng điện sản xuất và huy động cao hơn so với kế hoạch của Bộ Công Thương.

Đại diện doanh nghiệp này cho biết, để đáp ứng nhu cầu tăng cao trong bốn tháng đầu năm, doanh nghiệp đã ký hợp đồng cung ứng than với Tập đoàn công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) và Tổng công ty Đông Bắc, với sản lượng cao hơn là 109.000 tấn, đảm bảo phát tăng thêm 250 triệu kWh so với kế hoạch.

Ảnh bìa: Việc phải vận hành hệ thống điện hiện nay chủ yếu phụ thuộc vào nguồn điện than chiếm 60% - Ảnh: Đ.Tuyến