Lựa chọn nhà đầu tư dự án năng lượng tái tạo: Hiệu quả kép từ đấu thầu

Hiện nay, hơn 80 quốc gia trên thế giới đang áp dụng hình thức đấu thầu để lựa chọn nhà đầu tư cho các dự án năng lượng tái tạo (NLTT). Phương thức này tạo ra cơ hội và môi trường cạnh tranh minh bạch cho các doanh nghiệp, bao gồm cả doanh nghiệp Việt Nam, từ đó nâng cao hiệu quả các dự án năng lượng và gia tăng giá trị chuỗi cung ứng nội địa.

Trong năm 2024, dự kiến hơn 100 GW công suất NLTT sẽ được đấu thầu trên toàn cầu, trong đó có hơn 60 GW điện gió ngoài khơi.

Cơ hội trên thị trường rộng lớn

Ông Lê Mạnh Cường, Tổng giám đốc Công ty CP Dịch vụ Kỹ thuật Dầu khí Việt Nam (PTSC), cho biết PTSC đang đề nghị UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cho phép khảo sát hai khu vực biển để nghiên cứu phát triển dự án điện gió ngoài khơi với mục tiêu xuất khẩu điện sang Singapore. PTSC đã tham gia đấu thầu quốc tế cho hàng loạt dự án NLTT tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, châu Âu và hiện đang hướng tới châu Úc.

Hành trình của PTSC từ vị trí thầu phụ, thầu chính, tổng thầu trong nước và cung cấp vật tư, linh kiện, thi công cho nhà thầu quốc tế đã kéo dài hơn 30 năm. Trong năm 2023, PTSC ký kết hợp đồng chế tạo và cung cấp chân đế điện gió ngoài khơi cho Dự án CHW2204 (Đài Loan) và thắng thầu quốc tế gói thầu thiết kế, mua sắm và chế tạo hai trạm biến áp ngoài khơi (OSS) cho Dự án Điện gió ngoài khơi Hai Long 2 và 3 tại Đài Loan. PTSC cũng là nhà thầu trúng gói tổng thầu EPCI Dự án Al Shaheen trị giá hàng trăm triệu USD do North Oil Company (Qatar) làm chủ đầu tư.

Ông Cường chia sẻ rằng PTSC rất kỳ vọng vào Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII. Ông đề xuất UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu ủng hộ các dự án điện gió ngoài khơi và kiến nghị Chính phủ, các bộ, ngành liên quan hỗ trợ về khảo sát khu vực biển, giấy phép xuất khẩu điện và các giấy phép khác liên quan đến dự án. Những dự án quy mô lớn này có thể mang lại nguồn thu lớn, thu hút đầu tư nước ngoài, tạo công ăn việc làm và góp phần hình thành chuỗi cung ứng nội địa cho điện gió ngoài khơi.

Trao đổi với phóng viên Báo Đấu thầu, ông Bùi Văn Thịnh, Chủ tịch Hiệp hội Điện gió và mặt trời Bình Thuận, cho biết đấu thầu phát triển các dự án NLTT là hình thức minh bạch, đảm bảo cơ hội công bằng cho tất cả các nhà đầu tư, và đây cũng là xu thế chung của thế giới.

Theo các chuyên gia NLTT, năm 2018 có khoảng 48 quốc gia tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư dự án NLTT, đến năm 2023, con số này đã tăng lên hơn 80. Báo cáo của USAID cho thấy các dự án điện mặt trời được trao thầu tại Mexico với giá 1,9 cents/kWh, tại Chile là 2,1 cents/kWh, Saudi Arabia là 2,3 cents/kWh và Abu Dhabi/UAE là 2,4 cents/kWh trong năm 2017.

Theo Wood Mackenzie, hơn 100 GW công suất NLTT dự kiến sẽ được đấu thầu trên toàn cầu trong năm 2024, bao gồm hơn 60 GW điện gió ngoài khơi. Đây là cơ hội cho các nhà thầu Việt có năng lực, nhưng họ cần hỗ trợ về chính sách NLTT và sự ủng hộ của các địa phương có tiềm năng triển khai dự án để biến cơ hội thành hiện thực.

Tăng giá trị chuỗi cung ứng nội địa

PGS.TS. Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), cho rằng đấu thầu các dự án NLTT cần sớm được triển khai khi các quy định giá FIT dần được bãi bỏ. Đấu thầu là phương án tối ưu để ngăn tình trạng phát triển ồ ạt gây lãng phí và tắc nghẽn lưới truyền tải. Thông qua đấu thầu, các chủ đầu tư có nhiều lựa chọn và việc lựa chọn nhà thầu uy tín, chất lượng là yếu tố quan trọng nhất để dự án thành công, tránh rủi ro về chất lượng và môi trường trong tương lai.

Các nhà đầu tư trong lĩnh vực NLTT cho rằng tổ chức lựa chọn nhà đầu tư một cách công khai, minh bạch sẽ thúc đẩy sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, chia sẻ rủi ro và tránh thiệt hại cho nhà đầu tư. Hồ sơ mời thầu mỗi dự án NLTT sẽ có định lượng cụ thể về công suất, phát triển đúng quy hoạch từng giai đoạn cho mỗi vùng miền, từ đó trở thành tiêu chí mời thầu. NLTT có tỷ lệ nội địa hóa rất cao, và đây là giải pháp hữu hiệu để giúp nhà thầu, nhà đầu tư Việt Nam phát triển, gia tăng chuỗi cung ứng nội địa, tăng hiệu quả của kinh tế tuần hoàn.

Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII đã xác định nhiệm vụ của các bộ, ngành, địa phương. Thủ tướng giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu, đề xuất cấp thẩm quyền ban hành quy định về thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư đối với các dự án điện gió ngoài khơi, các dự án sản xuất hydrogen/amoniac sử dụng điện gió ngoài khơi, và các dự án xuất khẩu điện gió ngoài khơi. Bộ cũng phối hợp xây dựng cơ chế đấu thầu công khai, minh bạch để lựa chọn các chủ đầu tư thực hiện các dự án điện và hướng dẫn các địa phương thực hiện.