Dự án điện ì ạch chờ đòn bẩy

Theo báo cáo từ một số địa phương và theo dõi của các đơn vị chuyên môn thuộc Bộ Công Thương, tiến độ thực hiện các dự án điện khí hiện chưa có nhiều thay đổi, ngoại trừ Dự án Nhà máy điện Nhơn Trạch 3 và 4. Nếu tình trạng này tiếp tục, an ninh năng lượng quốc gia sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Đây là phát biểu của ông Nguyễn Hồng Diên, Bộ trưởng Bộ Công Thương, tại cuộc họp với các bộ, ngành, địa phương, các tập đoàn năng lượng (EVN, PVN) và các chủ đầu tư về các dự án nhiệt điện sử dụng khí thiên nhiên trong nước và khí tự nhiên hóa lỏng LNG vào ngày 24/5.

Các dự án điện khí, bao gồm khí tự nhiên trong nước và khí hóa lỏng, được coi là nguồn điện vô cùng quan trọng vì chúng có thể đóng vai trò là nguồn điện nền, linh hoạt và có phát thải thấp, phù hợp với mục tiêu đạt trung hòa carbon của Việt Nam vào năm 2050.

Từ đầu nhiệm kỳ Chính phủ khóa XV, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương đã chú trọng chỉ đạo và đôn đốc việc triển khai các dự án năng lượng trọng điểm. Bộ Công Thương cũng thường xuyên làm việc với các địa phương, bộ, ngành và nhà đầu tư liên quan để thúc đẩy tiến độ các dự án. Tuy nhiên, kết quả đạt được vẫn rất khiêm tốn.

Tính đến ngày 22/5/2024, hầu hết các dự án điện khí vẫn đang trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư và chưa có nhiều tiến triển. Ba dự án điện khí LNG tại Cà Ná, Nghi Sơn, Quỳnh Lập với tổng công suất 4.500 MW vẫn chưa chọn được nhà đầu tư. Dự án Hải Lăng giai đoạn I và Quảng Ninh chưa hoàn thiện Báo cáo nghiên cứu khả thi (FS) để trình Bộ Công Thương thẩm định. Dự án LNG Bạc Liêu, Hiệp Phước giai đoạn I và Ô Môn 2 chưa hoàn thành đàm phán Hợp đồng mua bán điện (PPA). Dự án Long An I và II chưa hoàn tất điều chỉnh chủ trương đầu tư và phê duyệt FS. Các dự án BOT Sơn Mỹ I và II cũng chưa hoàn thiện FS để đủ điều kiện phê duyệt. Ngay cả Dự án Nhơn Trạch 3&4 đã triển khai xây dựng được 85% và dự kiến phát điện thương mại từ tháng 11/2024 cũng chưa ký chính thức PPA.

Nhiều chuyên gia cho rằng sự chậm trễ trong việc chọn nhà đầu tư là do các bước triển khai phải tuân theo quy trình. Ngay cả khi đã chọn được nhà đầu tư, việc khi nào nhà máy đi vào hoạt động vẫn là câu hỏi khó giải đáp. Ví dụ, Dự án điện khí LNG Bạc Liêu đã chọn được nhà đầu tư từ tháng 1/2020 nhưng đến nay vẫn chưa có tiến triển rõ ràng.

Một đại diện nhà đầu tư nước ngoài nhận xét rằng, dù Dự án Nhơn Trạch 3&4 đang triển khai rầm rộ nhờ sự ủng hộ của PVN, việc triển khai các dự án điện khí khác vẫn gặp khó khăn do cơ chế không rõ ràng. Các nhà đầu tư tư nhân chỉ biết xếp hàng chờ đợi.

Ông Nguyễn Bình, một chuyên gia phát triển dự án điện, cho biết, Dự thảo về cơ chế cho các dự án điện khí của Bộ Công Thương yêu cầu tỷ lệ điện năng qua hợp đồng (Qc) tối thiểu 70% và không quá 7 năm, điều mà các nhà đầu tư tư nhân khó đáp ứng. Để trả nợ ngân hàng, dự án cần bán được khoảng 80-85% sản lượng điện hàng năm và thời gian trả nợ phải kéo dài ít nhất 9-12 năm. Ví dụ, tại Dự án Hải Lăng, các nhà đầu tư Hàn Quốc đã đề nghị mức Qc là 85-90% để đảm bảo tính khả thi.

Việc quy định giá bán điện bằng VND cũng khiến nhiều nhà đầu tư e ngại vì biến động tỷ giá có thể ảnh hưởng đến nguồn thu và khả năng trả nợ vay.

Bộ Công Thương yêu cầu các chủ đầu tư báo cáo với các cấp có thẩm quyền về tiến độ thực hiện dự án trước ngày 30/6/2024, với mục tiêu cao nhất là phát điện thương mại trước năm 2029. Để đạt được mục tiêu này, các dự án cần hoàn thành việc thu xếp vốn vay trước năm 2026. Tuy nhiên, việc thu xếp vốn vay từ nước ngoài yêu cầu có hợp đồng mua bán điện chính thức, và thời gian đàm phán hợp đồng này không dưới 2 năm, như trường hợp của Dự án Nhơn Trạch 3&4, hoặc thậm chí 4 năm như Dự án điện khí LNG Bạc Liêu.