Doanh nghiệp Trung Quốc áp đảo sản xuất pin mặt trời tại Việt Nam

Để tránh các rào cản thuế của Mỹ hoặc tận dụng lao động rẻ, các công ty Trung Quốc có thể sớm chiếm lĩnh gần như toàn bộ thị trường sản xuất pin điện tại Việt Nam nhờ công nghệ sản xuất tiên tiến và chi phí ngày càng tối ưu hóa.

Theo kết luận mới đây của Thanh tra Chính phủ, Bộ Công Thương đã phê duyệt 168 dự án điện mặt trời với tổng công suất 14.707 MW (tăng 17,3 lần so với tổng công suất được phê duyệt trong Quy hoạch Điện VII điều chỉnh là 850 MW) trong giai đoạn 2016 - 2020.

Sự tăng trưởng này đã góp phần tạo nên làn sóng bùng nổ trong ngành sản xuất pin năng lượng mặt trời tại Việt Nam, thu hút sự tham gia của nhiều tập đoàn lớn trên toàn cầu và làm tăng cường sự cạnh tranh trong ngành này một cách đáng kể.

Tấm pin mặt trời được coi là thành phần quan trọng nhất trong hệ thống năng lượng mặt trời. Theo ước tính, chi phí của hệ thống pin thường chiếm khoảng 45% - 60% tổng chi phí đầu tư, bên cạnh các chi phí khác như biến tần, cấu trúc khung, chi phí lắp đặt và các phụ kiện khác, ngoại trừ chi phí đất đai và thủ tục pháp lý.

Tuy nhiên, hiện chỉ có Công ty CP Năng Lượng IREK, một thành viên của Tập đoàn Năng lượng Mặt trời SolarBK, là doanh nghiệp trong nước duy nhất có thị phần đáng kể.

Nhà máy sản xuất pin năng lượng mặt trời của IREX có công suất hoạt động 350 MW/năm và chủ yếu sản xuất các tấm pin đơn tinh thể được xuất khẩu sang nhiều quốc gia như Hà Lan, Singapore, Thổ Nhĩ Kỳ và đặc biệt là Mỹ.

Tuy nhiên, SolarBK chỉ chiếm dưới 1% thị phần tại Việt Nam và thị trường nội địa với giá trị hàng tỷ USD đã lâu đã bị các doanh nghiệp Trung Quốc chiếm đóng.

Theo Vietdata, các công ty FDI Trung Quốc như HT Solar, Trina Solar, JA Solar, Vinasolar hoặc Canadian Solar hiện đang nắm giữ một phần lớn thị phần trong ngành sản xuất pin năng lượng mặt trời tại Việt Nam.

Ngoài việc cung cấp cho các dự án tại Việt Nam, các công ty năng lượng mặt trời Trung Quốc còn sử dụng Việt Nam như một điểm trung gian để tránh thuế quan. Họ bán linh kiện cho các công ty Việt Nam để lắp ráp và sửa đổi đáng kể hàng hóa trước khi xuất khẩu sang thị trường Mỹ.

Ví dụ, Công ty TNHH HT Solar Việt Nam chuyên sản xuất các tấm pin mặt trời mono và poly. Tổng sản lượng bảng pin năng lượng mặt trời là 800 MW/năm và sản lượng tấm pin năng lượng mặt trời 1000 MW/năm.

Trina Solar Việt Nam sở hữu nhà máy sản xuất pin năng lượng mặt trời lớn nhất tại Việt Nam với tổng công suất thiết kế của các nhà máy đạt 1 GW. Họ chuyên sản xuất các loại pin đơn tinh thể và đa tinh thể. Theo Reuters, Trina Solar dự kiến sẽ đầu tư 400 triệu USD để xây dựng nhà máy thứ ba tại Việt Nam, với diện tích 25 ha.

Đối với Vina Solar, đây là dự án của công ty TNHH Công Nghệ Năng Lượng Vina Solar Việt Nam do công ty Năng lượng mới Ningbo Yize đầu tư. Năm 2020, Tập đoàn LONGi (Tây An, Trung Quốc) mua lại Vina Solar từ tay Ningbo Yize với giá 253 triệu USD.

Nhà máy của Vina Solar đặt tại Khu Công Nghiệp Vân Trung, Việt Yên, Bắc Giang với đội ngũ nhân công khoảng 8.000 người, sản xuất mô-đun quang điện 4,5 GW và tế bào quang điện 1,8 GW, chủ yếu xuất khẩu sang thị trường Mỹ.

Đáng chú ý, là nhà sản xuất pin năng lượng mặt trời lớn nhất thế giới, Tập đoàn JA Solar đã thành lập Công ty TNHH JA Solar Việt Nam vào năm 2016 cùng nhà máy nằm ở Khu Công Nghiệp Quang Châu, tỉnh Bắc Giang với diện tích dự án khoảng 20 ha. Công suất lắp ghép tấm pin đã tăng lên 3.500 MW/năm vào năm 2020.

Bên cạnh đó, Nhà máy JA Solar Việt Nam tại Khu Công Nghiệp Việt Hàn, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang cũng mới được duyệt mở rộng với tổng vốn đầu tư lên tới gần 11.000 tỷ đồng. Dự án có quy mô gần 22 ha, chuyên sản xuất các thiết bị điện gồm thanh silic (2,5 GW/năm), tấm silic (5 GW/năm) và tế bào quang điện (5 GW/năm).

Được thành lập năm 2016, Công ty TNHH Chế Tạo Canadian Solar Việt Nam thuộc tập đoàn Canada Solar tại Canada. Tuy nhiên, người sáng lập và đang giữ chức Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám Đốc của tập đoàn lại là ông Shawn Qu (quốc tịch Trung Quốc).

Nhà xưởng của Canadian Solar nằm tại Khu Đô Thị Công Nghệ và Dịch Vụ VSIP, Hải Phòng, chuyên sản xuất các sản phẩm pin đơn tinh thể và đa tinh thể.

Rõ ràng rằng các doanh nghiệp Trung Quốc gần như chiếm lĩnh toàn bộ thị trường sản xuất pin điện tại Việt Nam nhờ khả năng sản xuất công nghệ tiên tiến cùng chi phí tối ưu hóa ngày càng cao.

Công ty Chứng Khoán VietCap ghi nhận rằng chi phí của tấm pin năng lượng mặt trời đã giảm khoảng 80% trong 10 năm qua và tiếp tục giảm do tiến bộ của công nghệ.

Trong báo cáo mới đây của Wood Mackenzie, thậm chí cả Mỹ và châu Âu cũng không còn có khả năng cạnh tranh với Trung Quốc khi chi phí sản xuất mô-đun năng lượng mặt trời của nước này giảm 42% xuống còn 0,15 USD mỗi watt vào năm 2023.

Đến năm 2023, lượng năng lượng mặt trời bổ sung trong nước của Trung Quốc dự kiến sẽ gấp đôi so với tổng của Mỹ và EU. Là người dẫn đầu toàn cầu trong sản xuất mô-đun năng lượng mặt trời, Trung Quốc hiện nắm giữ 80% công suất sản xuất trên thế giới. Dự kiến đến năm 2050, nước này sẽ chiếm hơn 50% nguồn cung cấp điện toàn cầu.

Hơn nữa, hầu hết các tấm pin quang điện hiện đến từ Trung Quốc. Tổ chức Năng Lượng Quốc Tế (IEA) ghi nhận rằng Trung Quốc chiếm 80% tổng số tấm pin năng lượng mặt trời được sản xuất trên toàn cầu.

Nếu xét trên chuỗi cung ứng, sức ảnh hưởng của quốc gia này còn rõ rệt hơn khi sản xuất 85% thành phần pin quang điện, 88% polysilicon - nguyên liệu chuyển đổi năng lượng ánh sáng thành điện năng và lên tới 97% lớp bảo vệ mỏng cho lõi pin năng lượng mặt trời.