Điện Việt Nam rẻ vì được trợ giá

Chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn cho rằng giá điện tại Việt Nam được Chính phủ trợ giá, trong khi chi phí nhiên liệu và mua sắm đầu vào được tính theo giá quốc tế, nên không có lý do gì để giá điện ở Việt Nam thấp hơn các nước khác.

Tại tọa đàm về tiết kiệm điện do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 15/5, ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Tăng trưởng xanh, đã nêu rõ rằng giá điện của Việt Nam được trợ giá do chính sách an sinh xã hội và các chính sách khác của Chính phủ. Ông Sơn giải thích rằng một số loại năng lượng tái tạo như thủy điện, điện gió và mặt trời, cũng như nhiệt điện than trước đây sử dụng than tự khai thác trong nước sẽ rẻ hơn. Tuy nhiên, hiện nay giá năng lượng toàn cầu đều tính theo chi phí nhiên liệu đầu vào và sản xuất.

Ông Sơn đưa ra ví dụ về Nhà máy nhiệt điện Ô Môn phải nhập khẩu dầu và khí với giá quốc tế. Ngay cả Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) hiện cũng yêu cầu giá than bán cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) phải phản ánh theo thị trường. Do đó, ông khẳng định:

“Không có lý do gì để giá năng lượng của Việt Nam rẻ hơn các nước khác.”

Theo ông, Chính phủ và Bộ Công Thương đang cải cách giá điện theo các cơ chế khác nhau để dần bám vào thị trường, nhằm tránh tình trạng EVN thua lỗ không phải do lỗi của họ. Ông giải thích rằng EVN phải mua nhiên liệu đầu vào đắt nhưng bán điện với giá cố định trong nhiều năm mà không được điều chỉnh so với giá năng lượng thế giới.

Thực tế, giá điện của Việt Nam hiện thấp hơn nhiều nước khác. Tháng 9 năm ngoái, trang Globalpetrolprices công bố chi phí năng lượng của hơn 100 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới. Theo đó, giá điện trung bình của thế giới là 0,155 USD một kWh cho hộ gia đình. Sau khi tăng giá vào tháng 11, giá điện trung bình của Việt Nam khoảng 2.006,9 đồng một kWh, tương đương 0,083 USD/kWh, thấp hơn nhiều so với Philippines (0,19 USD/kWh), Indonesia (0,09 USD/kWh), Thái Lan (0,125 USD/kWh) và hầu hết các nước phát triển khác.

Ngược lại, giá điện bình quân của Việt Nam sau khi tăng cũng cao hơn Lào (quốc gia có 70% thủy điện giá rẻ), và một số quốc gia khác như Nga, Trung Quốc, Ấn Độ, Bangladesh, Malaysia, Thổ Nhĩ Kỳ.

Điện là mặt hàng đặc biệt, ảnh hưởng lớn tới đời sống và sản xuất, kinh doanh. TS. Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, từng ước tính giá điện tăng 8% có thể khiến tăng trưởng GDP giảm 0,36% và làm cho CPI tăng 0,4-0,5% (cả trực tiếp và gián tiếp).

Vì vậy, nhiều chuyên gia cho rằng việc tăng giá điện cần có kế hoạch và lộ trình phù hợp về mức độ và thời điểm để đảm bảo tính thị trường và kiểm soát lạm phát.

Tại tọa đàm, ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công Thương), dự báo nhu cầu sử dụng điện năm nay sẽ tăng trưởng mạnh do đà phục hồi kinh tế và sản xuất, nhất là các ngành chế biến xuất khẩu. Để đảm bảo đủ điện, ngoài việc tăng đầu tư nguồn và lưới điện, việc tiết kiệm năng lượng cũng được đặt ra. Bộ Công Thương đã chỉ đạo Tập đoàn EVN, PVN, TKV và các UBND tỉnh, thành phố thực hiện nghiêm các giải pháp về tiết kiệm năng lượng theo Chỉ thị số 20 của Thủ tướng.

Tuy nhiên, theo ông Võ Quang Lâm, Phó tổng giám đốc EVN, thách thức lớn là Việt Nam có tỷ lệ sử dụng năng lượng chưa hiệu quả, gấp 2-3 lần so với một số nước khác. Để có 1.000 USD, Việt Nam cần 376 tấn dầu quy đổi, trong khi trung bình trên thế giới chỉ khoảng 170 tấn, các nước OECD khoảng 104 tấn, Singapore là 99 tấn, Nhật Bản là 90 tấn.

Chuyên gia kinh tế Trần Đình Thiên cho rằng Chính phủ cần nâng cao ý thức tiết kiệm điện như một nét văn hóa.

“Cần nâng cao ý thức, giáo dục công dân coi điện là tài nguyên quý giá,” ông nói và cho rằng thời gian qua Chính phủ đã chỉ đạo nhưng cần làm tốt hơn nữa trong tương lai.