Điện mặt trời mái nhà dư thừa có thể bù trừ cho EVN

Ngày 24/6, Văn phòng Chính phủ đã ban hành Thông báo số 278/TB-VPCP kết luận của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà về việc xây dựng và ban hành Nghị định liên quan đến cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa các đơn vị phát điện năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn, cũng như cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu.

Theo Thông báo, Bộ Công Thương đã được giao nghiên cứu cơ chế để EVN mua điện mặt trời mái nhà dư thừa với giá hợp lý, có thể bù trừ khi người dân mua lại điện từ nhà đèn. Dự thảo hiện tại của Bộ Công Thương đề xuất điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu chỉ được tiêu thụ tại chỗ, không bán cho tổ chức, cá nhân khác hoặc lên lưới quốc gia. Điện mặt trời mái nhà không nối lưới sẽ không giới hạn phát triển, trong khi nếu nối lưới sẽ không vượt quá công suất phân bổ trong Quy hoạch điện VIII (2.600 MW).

Phó Thủ tướng yêu cầu làm rõ khái niệm “tự sản, tự tiêu” theo hướng sản xuất ra chủ yếu để sử dụng. Với điện dư thừa, nếu lắp pin lưu trữ, EVN cần nghiên cứu đề xuất mua với giá hợp lý, đặc biệt vào giờ cao điểm. Trường hợp không có pin lưu trữ, EVN sẽ mua với giá thấp nhất trên thị trường mà đơn vị này mua của các hộ bán điện khác. Lượng điện dư thừa mà EVN mua lại có thể xem xét được bù trừ khi người dân mua điện của nhà đèn. Bộ Công Thương phải nghiên cứu và tính toán giá 2 thành phần, khi không có mặt trời vào giờ cao điểm khác thời điểm nắng to, hoặc mức giá với trường hợp có thiết bị pin lưu trữ khác không có, để đảm bảo công bằng và khuyến khích đầu tư năng lượng tái tạo.

Trước đây, một số chuyên gia đã đề xuất người dân được bán điện dư thừa cho EVN hoặc khấu trừ sản lượng tiêu thụ trong kỳ thanh toán như tín dụng, hoặc tính bằng một tỷ lệ nhất định so với giá mua điện lưới. Tuy nhiên, Bộ Công Thương không ủng hộ mua bán này do nguồn điện không ổn định và phụ thuộc hoàn toàn vào yếu tố thời tiết. Để mua được lượng điện dư thừa, Nhà nước phải bỏ ra nhiều chi phí đầu tư hệ thống lưu trữ và truyền tải, cùng chi phí vận hành và bảo dưỡng.

Hiện cả nước có hơn 103.000 dự án điện mặt trời mái nhà, tổng công suất đặt hơn 9.500 MW. Theo Quy hoạch điện VIII, quy mô loại nguồn này đến 2030 sẽ thêm 2.600 MW hoặc đạt 50% các tòa nhà công sở và nhà dân.

Phó Thủ tướng cũng giao Bộ Công Thương nghiên cứu giải pháp sử dụng Zero export cho từng đối tượng và công suất của hệ thống, đảm bảo không có điện dư thừa phát ngược trở lại lưới. Việc này nhằm đảm bảo nguồn năng lượng này phát triển hài hòa với các nguồn khác theo Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII. Các giải pháp đảm bảo an toàn lưới điện cho công trình trong khu và cụm công nghiệp công suất lớn cũng cần được tính tới.

Để khuyến khích loại hình này, lãnh đạo Chính phủ yêu cầu Bộ Công Thương đơn giản hóa quy trình, thủ tục bằng cách xây dựng bộ hồ sơ mẫu và quy định rõ thời gian giải quyết. Nhà chức trách cần có phương án hỗ trợ về giá, thuế, lãi suất và chi phí lắp đặt. Phát triển loại hình này sẽ giảm áp lực cho ngân sách Nhà nước trong đầu tư thêm nguồn điện mới. Do đó, Phó Thủ tướng yêu cầu nghiên cứu thêm chính sách hỗ trợ để khuyến khích và bảo đảm lợi ích lâu dài.

Ngoài ra, ông cũng giao Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan để nghiên cứu và ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn đối với trụ sở cơ quan công sở xây dựng mới phải có thiết kế mái nhà cho điện mặt trời.

Ngoài loại hình tự sản tự tiêu, điện mặt trời mái nhà và một số dạng năng lượng tái tạo khác (mặt trời, gió, thủy điện nhỏ, sinh khối, địa nhiệt, sóng biển, thủy triều, hải lưu) có thể tham gia mua bán trực tiếp theo cơ chế DPPA (Direct Power Purchase Agreement) giữa bên phát năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn. Các dự án này không giới hạn về công suất nhưng phải được cấp giấy phép hoạt động điện lực hoặc được miễn trừ giấy phép theo quy định.

Các dự án năng lượng gió và mặt trời muốn tham gia mua bán trực tiếp qua lưới quốc gia phải có công suất trên 10 MW. Phó Thủ tướng yêu cầu Nghị định cần nêu rõ trách nhiệm của Bộ Công Thương và EVN trong việc đảm bảo an toàn hệ thống khi thực hiện mua bán qua lưới. Các đơn vị này cũng phải theo dõi và đưa ra số liệu chính xác về khả năng truyền tải và phụ tải ở từng vùng, từ đó điều chỉnh quy hoạch phát triển năng lượng tái tạo. Trường hợp mua bán qua đường dây riêng không cần đưa vào quy hoạch.

Cơ quan quản lý phải xây dựng chế tài cảnh báo và xử lý các vi phạm liên quan đến mua bán điện trực tiếp như đăng ký, cập nhật số liệu, đấu nối và thực hiện thanh, kiểm tra theo cơ chế hậu kiểm.