Chuyên gia đề xuất lắp đồng hồ 2 chiều để mua bán điện mặt trời

Với cơ chế linh hoạt, không chỉ việc mua điện trực tiếp từ các dự án điện mặt trời lớn, mà việc chia sẻ nguồn điện thông qua đấu nối công tơ điện hai chiều của các hộ dân trong khu vực, tòa nhà, hay khu công nghiệp cũng sẽ giải quyết tình trạng thiếu điện.

Cơ chế mua bán điện trực tiếp mang lại lợi ích cho người sử dụng

Bộ Công Thương vừa hoàn thiện dự thảo Nghị định của Chính phủ về cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa các nhà máy phát điện và các khách hàng sử dụng lượng điện lớn (DPPA), trong đó cho phép các nhà máy điện gió và điện mặt trời bán trực tiếp cho khách hàng thông qua hệ thống dây dẫn riêng hoặc lưới điện quốc gia.

Tại cuộc họp gần đây với Phó thủ tướng Trần Hồng Hà về dự thảo nghị định quy định cơ chế DPPA, Chủ tịch HĐQT EVN Đặng Hoàng An cho rằng có thể tạo ra thị trường mua bán điện trực tiếp mở cửa không giới hạn về bên bán và bên mua. Các bên tham gia sẽ phải thanh toán toàn bộ chi phí cho EVN để đảm bảo an toàn lưới điện, vận hành và truyền tải…

Chuyên gia đề xuất việc lắp đặt công tơ điện hai chiều để mua bán điện mặt trời. Cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa các nhà sản xuất điện và các khách hàng lớn (DPPA) đã nhận được sự ủng hộ từ chuyên gia và các doanh nghiệp.

Chuyên gia năng lượng Đào Nhật Đình cho rằng chi phí truyền tải điện ở Việt Nam hiện tại thấp so với các quốc gia có cơ sở hạ tầng tương tự, vì vậy cơ chế DPPA có thể giúp nhà đầu tư và người mua điện trực tiếp mua được điện với giá tốt hơn so với việc mua qua EVN. Tuy nhiên, Việt Nam hiện chưa áp dụng hệ thống giá điện hai bậc, do đó việc chuẩn bị và duy trì sẵn sàng công suất cung cấp cho trung tâm dữ liệu có DPPA với một số nhà máy điện năng lượng tái tạo có thể sẽ tăng chi phí lớn. Do đó, trong thỏa thuận bán dịch vụ, có thể cộng thêm phí công suất, từ đó giá bán điện trực tiếp có thể cao hơn giá hiện tại.

Tuy nhiên, ông Đình nhấn mạnh rằng đây là giai đoạn ban đầu khi các cơ chế và chính sách chưa hoàn thiện. Hiện tại, việc tăng nguồn điện bổ sung vẫn cần thiết, đặc biệt là tại những khu vực có nhu cầu sử dụng điện lớn. Trong dài hạn, năng lượng tái tạo vẫn sẽ đóng vai trò quan trọng khi Việt Nam đang tiến tới mục tiêu giảm lượng khí thải ròng. Sau năm 2030, không có dự án điện than mới nào, và sau năm 2035, không có nhà máy điện khí mới nào được kế hoạch để đảm bảo mục tiêu trung hòa carbon theo cam kết tại COP26 đến năm 2050.

Công suất điện mặt trời mái nhà ở Việt Nam hiện đạt khoảng 9.500 MW. Trong số này, hệ thống điện đã triển khai được 4.500 MW tại các khu công nghiệp. Tuy nhiên, nguồn điện này cũng đang đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình phát triển, đặc biệt là khi nguồn điện từ năng lượng tái tạo ngày càng tiếp cận hệ thống, đồng thời cần có các biện pháp dự phòng lớn để đảm bảo ổn định hệ thống điện. EVN cần hợp tác với các nguồn điện tái tạo để đảm bảo cung cấp điện, vì các dự án điện truyền thống đòi hỏi thời gian, trong khi điện mặt trời mái nhà phát triển nhanh chóng và huy động được nguồn lực xã hội, đáp ứng nhu cầu về năng lượng sạch từ người dùng.

Đề xuất việc lắp đặt công tơ điện hai chiều

Cho việc mua bán điện mặt trời không giới hạn là một quan điểm mới trong quá trình xây dựng dự thảo về cơ chế DPPA. Chuyên gia năng lượng, TS Trần Đình Bá từ Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, hoan nghênh việc áp dụng quan điểm mới này trong chính sách về điện mặt trời của Bộ Công Thương và EVN.

Trong thực tế, sự đóng góp ý kiến của các chuyên gia, doanh nghiệp và cộng đồng đã có tác động đáng kể đối với việc mua bán điện mặt trời trực tiếp, và đã thúc đẩy sự thay đổi trong quan điểm và cấu trúc chính sách. Từ năm 2017, việc mua bán điện mặt trời đã được thực hiện thông qua các hợp đồng mua bán điện giữa các nhà đầu tư điện mặt trời và EVN. Nhưng bây giờ, mua bán trực tiếp giữa các nhà sản xuất và người dùng đã trở nên phổ biến hơn.

TS Trần Đình Bá giải thích:

“Cơ chế vẫn không thay đổi, vẫn là cài đặt hai chiếc đồng hồ mua bán tích hợp vào một, gọi là Netmetering - tức là ghi chú lượng điện ròng. Điều này là một cơ chế thanh toán tiền điện cho phép người tiêu dùng tạo ra một phần hoặc toàn bộ lượng điện họ sử dụng, bất cứ khi nào, thay vì chỉ khi nó được tạo ra.

Điện mặt trời được tích hợp vào lưới điện, được bán trực tiếp cho bên thứ hai và chi trả các chi phí vận hành, truyền tải, và an toàn lưới cho EVN. Sự khác biệt chỉ là giá điện được xác định bởi nhà đầu tư năng lượng tái tạo và người dùng tự thương lượng.

Trong trường hợp này, giá điện trực tiếp có thể cao hơn hoặc thấp hơn giá mua qua EVN do các chi phí đầu tư mới của nhà đầu tư, cũng như các chi phí truyền tải được tính toán chính xác”.

Theo ông, nếu không triển khai mua điện mặt trời lúc này, không biết khi nào mới có cơ hội vì ngành điện luôn đối diện với nguy cơ thiếu điện. Thủy điện gặp khó khăn trong những tháng tới, điện than đã đạt mức công suất tối đa, và nguy cơ sự cố với các nhà máy nhiệt điện đang rất lớn.

“Phải cho phép mọi người lắp đặt điện mặt trời không giới hạn. Điện mặt trời và điện gió phải chiếm hơn 70% thị phần để trở thành nguồn điện nền, đảm bảo an ninh năng lượng. Thủy điện và điện than chỉ đóng vai trò điều tiết. Lúc đó, Việt Nam sẽ thành công trong việc đảm bảo an ninh năng lượng, có dư điện sạch để xuất khẩu và kích cầu kinh tế,” PGS.TS Trần Đình Bá nhấn mạnh.

Chuyên gia năng lượng Ngô Đức Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương), nhận định rằng trong vài năm qua, thị trường vẫn đang phải đối mặt với nghịch lý là nhiều dự án năng lượng tái tạo trên toàn quốc vẫn chưa thể cung cấp đủ nguồn điện. Điều này không phải là do EVN hay Bộ Công Thương, mà chủ yếu là do cơ chế giá và chính sách của chúng ta.

Cùng với cơ chế DPPA, việc chia sẻ nguồn điện thông qua đấu nối công tơ điện hai chiều của các hộ dân trong khu vực, tòa nhà, hay khu công nghiệp cũng sẽ trở nên thuận tiện hơn. Điều này sẽ giảm áp lực cho nguồn cung điện cho các mục đích sử dụng, văn phòng. Đồng thời, việc hoàn thành mạch điện 500 kV mạch 3 từ miền Trung ra miền Bắc và nhập khẩu điện thủy điện từ Lào cũng sẽ giúp đảm bảo cung cấp điện trong những tháng nắng nóng.

Như vậy, cùng với cơ chế DPPA, việc chia sẻ nguồn điện và việc triển khai mạch điện quốc gia mạnh mẽ, nguồn cung điện cho những tháng nắng nóng sẽ được đảm bảo, góp phần đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội.