Chính sách bù trừ giá điện tại Việt Nam: Có phải là lựa chọn hợp lý hoàn toàn?

Dự thảo Quyết định của Thủ tướng về cơ cấu giá bán lẻ điện đang được gửi Bộ Tư pháp để thẩm định. Bộ Công Thương đề xuất việc rút ngắn cách tính tiền điện sinh hoạt từ 6 bậc xuống còn 5 bậc.

Đề xuất này giữ nguyên bậc thấp nhất cho hộ gia đình dùng dưới 100 kWh và đề xuất bậc cao nhất là từ 701 kWh trở lên. Thực hiện cơ chế bù chéo giá điện giữa khách hàng dùng nhiều điện và ít điện.

Giá điện theo đề xuất sẽ được tính theo 5 bậc lũy tiến, từ 90-180% giá bán lẻ điện bình quân. Giá thấp nhất ở khoảng 1.806 đồng/kWh và cao nhất là 3.612 đồng/kWh (chưa bao gồm thuế VAT). Cơ chế này giữ nguyên giá điện cho 100 kWh đầu tiên để hỗ trợ người nghèo. Chênh lệch giảm doanh thu từ hộ gia đình sẽ được bù từ những hộ dùng điện nhiều hơn. Các chính sách hỗ trợ tiền điện với hộ nghèo, hộ chính sách xã hội vẫn được duy trì.

Cách tính giá lũy tiến nhằm khuyến khích tiết kiệm điện, nhưng có thể tác động tiêu cực đến hộ tiêu dùng nhiều điện. Câu hỏi đặt ra liệu cách tính này có thực sự làm cho người dân sử dụng điện tiết kiệm hơn và cách bù chéo giá điện có hoàn toàn hợp lý không.

Một chỉ tiêu để đánh giá hiệu quả sử dụng điện của một quốc gia là cường độ sử dụng điện cho tăng trưởng GDP. Việt Nam có cường độ sử dụng điện cao nhất thế giới. Mặc dù đã có Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, nhưng hiệu quả sử dụng điện vẫn thấp.

Đề xuất thay đổi cách tính giá điện nhưng vẫn còn những bất hợp lý. Giá điện cho hộ dân cao hơn giá điện cho sản xuất, điều này không khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào máy móc tiết kiệm năng lượng. Cần sửa đổi Luật Điện lực để tách bạch giá điện và đảm bảo công bằng cho mọi người dân.

Dự thảo cũng đề xuất thay đổi giá điện cho ngành du lịch và đối tượng yếu thế, nhưng vẫn còn bất hợp lý trong cơ chế bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng và vùng miền. Chính sách giá điện cần phải đảm bảo công bằng và khuyến khích tiết kiệm điện.