Cần tối ưu hóa cơ chế khuyến khích sử dụng điện mặt trời mái nhà "tự sản tự tiêu"

Nếu không có cơ chế cho phép bán điện từ hệ thống điện mặt trời trên mái nhà, hoặc chỉ được bán với giá 0 đồng, sẽ không khích lệ đầu tư vào điện mặt trời mái nhà. Đa số các doanh nghiệp và chuyên gia mong muốn Nghị định về cơ chế và chính sách phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu sẽ tạo điều kiện cho việc bán lượng điện dư thừa từ hệ thống này cho các doanh nghiệp và hộ dân trong khu vực lân cận.

Theo Quy hoạch Phát triển Điện lực Quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch Điện 8), mục tiêu đề ra là đến năm 2030, 50% các tòa nhà văn phòng và 50% các nhà dân sẽ sử dụng điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu.

Theo chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương đã soạn thảo Dự thảo Nghị định quy định cơ chế và chính sách phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu và hiện đang tiếp nhận ý kiến đóng góp từ các cơ quan, chuyên gia, doanh nghiệp và người dân.

MỞ RỘNG KHẢ NĂNG PHÁP LÝ CHO ĐIỆN MẶT TRỜI TỰ SẢN TỰ TIÊU

Tại một tọa đàm trực tuyến với chủ đề “Phát triển điện mặt trời mái nhà: Cơ chế nào phù hợp” tổ chức bởi Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy vào ngày 10/5/2024, phần lớn các chuyên gia, doanh nghiệp và người dân đã đánh giá rằng việc có một Nghị định về cơ chế và chính sách phát triển điện mặt trời mái nhà là cực kỳ cần thiết.

Theo bà Nguyễn Phương Mai, một chuyên gia tư vấn các dự án hỗ trợ năng lượng tái tạo, chủ trương sử dụng điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu là một hướng đi chính xác. Việc phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu sẽ giảm áp lực cho lưới điện quốc gia và tận dụng một cách hiệu quả tiềm năng lớn của năng lượng mặt trời tại Việt Nam.

Bà Nguyễn Phương Mai, Chuyên gia tư vấn các dự án hỗ trợ ngành năng lượng tái tạo phát biểu tại tọa đàm. Ảnh: Việt Dũng.

Bà Mai chia sẻ:

“Bây giờ, việc ra mắt Dự thảo Nghị định này có vẻ hơi muộn. Lúc cơ chế giá ưu đãi (FIT) cho điện mặt trời hết hạn, Chính phủ nên ngay lập tức thiết lập chính sách mới để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho điện mặt trời, giúp duy trì mức độ hấp dẫn của Việt Nam trong lĩnh vực này. Chúng tôi kỳ vọng rằng Nghị định về điện mặt trời sẽ là đòn bẩy để thúc đẩy sự phát triển của điện mặt trời áp mái. Tôi hi vọng nghị định này sẽ được hoàn thiện và ban hành sớm”.

Dự thảo Nghị định về cơ chế và chính sách phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu bao gồm 3 Chương và 11 Điều. Trong dự thảo này, Bộ Công Thương đã đưa ra nhiều điểm mới so với các chính sách và quy định về điện mặt trời trong quá khứ. Trong đó, “tự sản, tự tiêu” được định nghĩa là tự sản xuất và sử dụng, hay nói cách khác, tự cung cấp và tự tiêu thụ. Theo đó, chính phủ khuyến khích các tổ chức và cá nhân sản xuất điện theo nhu cầu sử dụng của mình, và cung cấp điện đủ dùng. Nếu có thiếu hụt, chính phủ sẽ bù thêm, nhưng không khuyến khích việc lắp đặt quá nhiều công suất không cần thiết để phát lên lưới quốc gia.

Trong dự thảo, Bộ Công Thương đề xuất rằng nếu không kết nối vào lưới điện quốc gia, thì hình thức điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu sẽ không bị giới hạn về công suất, nhưng nếu kết nối vào lưới, công suất được phép ghi nhận với giá 0 đồng sẽ không vượt quá một giới hạn nhất định, ví dụ như 2.600 MW.

Trong tương lai, sau khi Bộ Công Thương đánh giá hiệu quả thực tiễn của chính sách, thông qua đó có được cái nhìn tổng quan về chính sách tự sản tự tiêu, sẽ đề xuất lộ trình và giải pháp để mua bán lượng điện dư thừa. Khi đó, việc mua bán điện dư thừa sẽ được thực hiện theo cơ sở pháp lý.

CẦN LÀM RÕ VỀ KHÁI NIỆM “TỰ SẢN TỰ TIÊU”

Ông Phạm Thành Khôn, Trưởng ban quản lý các khu công nghiệp tỉnh Vĩnh Long, cho biết rằng hệ thống điện mặt trời được lắp đặt tại các khu công nghiệp đang thu hút sự quan tâm lớn từ các doanh nghiệp. Tuy nhiên, một trong những khó khăn hiện tại là việc thiếu sự rõ ràng trong hành lang pháp lý về an toàn xây dựng và phòng cháy chữa cháy khi lắp đặt các hệ thống pin năng lượng mặt trời trên mái nhà xưởng.

Ông Trần Văn Trãi, một doanh nhân tại Long An, cho biết ban đầu ông có kế hoạch sử dụng khoảng 2000 m2 diện tích mái nhà xưởng để lắp đặt hệ thống điện mặt trời. Tuy nhiên, sau khi xem xét, ông đã thay đổi quyết định. Mặc dù chi phí lắp đặt hệ thống điện mặt trời áp mái đã giảm so với trước, nhưng vẫn tốn kém hơn 1 tỷ đồng. Với số tiền đó, việc không thể bán lượng điện dư thừa sẽ là một sự lãng phí.

Ông Phạm Thành Khôn, Trưởng ban quản lý các khu công nghiệp tỉnh Vĩnh Long:

“Hiện nay, quy định về việc các doanh nghiệp lắp đặt điện mặt trời để bán điện trực tiếp cho các doanh nghiệp sử dụng vẫn chưa được cụ thể hóa, điều này tạo ra một rào cản và khiến cho doanh nghiệp và người dân chưa muốn đầu tư vào điện mặt trời mái nhà”.

Theo bà Nguyễn Phương Mai, hiện nay, nếu không có khả năng bán điện từ hệ thống điện mặt trời trên mái nhà, hoặc chỉ được bán với giá 0 đồng, đồng nghĩa với việc thị trường không tồn tại. Vì vậy, việc Nghị định đang được soạn thảo được kỳ vọng sẽ tạo điều kiện cho việc tham gia của điện mặt trời áp mái vào thị trường mua bán điện tự do, bao gồm việc mua bán điện trực tiếp giữa bên sản xuất và bên tiêu thụ.

Ông Phạm Đăng An, Phó Tổng Giám đốc Công ty Vũ Phong Energy Group, nói rằng chi phí ban đầu cho việc đầu tư vào hệ thống điện mặt trời trên mái nhà rất lớn, nhưng không phải lúc nào lượng điện sản xuất cũng sẽ được tiêu thụ hết. Vì vậy, các doanh nghiệp mong muốn Nhà nước tạo ra một cơ chế linh hoạt để cho phép họ bán điện cho các đối tác kinh doanh khác để thu hồi vốn đầu tư vào điện mặt trời.

Ông Phạm Đăng An chia sẻ:

“Chúng tôi mong muốn Bộ Công Thương làm rõ về khái niệm “tự sản tự tiêu”: “tự tiêu” có nghĩa là tự sử dụng hay tự tiêu thụ không? Bởi vì cho đến nay, rất nhiều doanh nghiệp không muốn chi ra một khoản tiền lớn để đầu tư vào chuyển đổi năng lượng. Nhưng họ sẵn sàng cho phép các đơn vị như Vũ Phong đầu tư vào hệ thống điện mặt trời trên mái nhà rồi bán điện lại cho những nhà máy đó để họ tiêu thụ 100%, không phải bán lên lưới”.

Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh:

“Đối với doanh nghiệp bên ngoài như tôi, có được phép đầu tư hệ thống điện mặt trời trên mái nhà nhà máy A rồi bán điện cho chính nhà máy A có được không? Chưa kể đến việc đầu tư vào hệ thống điện mặt trời trên mái nhà nhà máy A sau đó bán điện cho các nhà máy B hoặc các nhà máy khác trong cùng một khu, cụm công nghiệp. Nếu chúng ta có thể làm rõ được khái niệm “tự sản tự tiêu”, chúng ta sẽ giải quyết được rắc rối về vốn đầu tư ban đầu vào hệ thống điện mặt trời mái nhà”.

Theo ông An, trong quá khứ, để lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà, các doanh nghiệp đã phải làm một hồ sơ và gửi đến UBND cấp tỉnh. Tuy nhiên, các yêu cầu cụ thể trong hồ sơ như thế nào vẫn chưa được rõ ràng.

“Tôi đã làm việc với nhiều địa phương, hầu hết phản hồi từ Sở Công thương các tỉnh là họ muốn hỗ trợ, nhưng đôi khi họ không biết nên dựa vào tiêu chí gì để từ chối hoặc cấp phép, hoặc yêu cầu bổ sung hồ sơ. Vì vậy, chúng tôi mong đợi Nghị định về điện mặt trời sẽ quy định rõ ràng về quy trình thủ tục xin cấp phép đầu tư điện mặt trời”, ông An đề xuất.

Ông Phạm Đăng An, Phó Tổng Giám đốc Công ty Vũ Phong Energy Group. Ảnh: Việt Dũng.

Theo Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam, Nghị định nên bổ sung các quy định về các chính sách hỗ trợ và mang lại các ưu đãi cho các đối tượng cần khuyến khích trong việc phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu. Ví dụ, ở các vùng sâu, vùng xa, miền núi, và đảo, hoặc các khu vực thiếu nguồn điện từ Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).

Tại những khu vực địa lý như vậy, có thể áp dụng cơ chế bù trừ để khuyến khích người dân tự lắp đặt điện mặt trời. Đối với trường hợp này, có thể quy định rằng mức điện phát vào lưới không được vượt quá 20-30% phụ tải tự tiêu thụ; hoặc có thể quy định cơ chế bù trừ, khi mỗi 3-4 kWh điện phát vào lưới sẽ được trừ 1 kWh khi mua điện…